इलाम । नेपाली किसानले उत्पादन गरेकामध्ये ८० प्रतिशत चिया भारत निकासी हुने र भारतीय ट्रेडमार्क लागेर विश्व बजारमा जाने गरेको पाइएको छ । यतिमात्र नभइ सरकारी बेवास्ताका कारण नेपाली चियाको मूल्यसमेत भारतीय व्यापारीले तोक्ने गरेका छन् ।
यसरी नेपाली चियाको आफ्नै ब्रान्डिङ नहुनु र किसानले मूल्यसमेत नपाउने कारण भने नेपालबाट निर्यात गरिने चिया परीक्षणमा हुने अनेकौं झमेला नै हो । नेपाली ‘ट्रेडमार्क’मा भारत जाने चियामा सिमानादेखि नै झन्झट हुने भएपछि किसान भारतीयलाई सस्तोमा बेच्न बाध्य भएका हुन् ।
नेपाली व्यवसायीका अनुसार उनीहरूले भारतीयले भनेकै मूल्यमा आफ्नो चिया दिनुपरेको छ भने भारतबाट पनि उक्त चिया तेस्रो मुलुक निर्यात हुन्छ ।
त्यसो त विश्व बजारमा चिया निर्यात गर्नकै लागि ट्रेडमार्क नबनेको पनि होइन । तर, साना किसानले यसबाट लाभ पाउन सकेका छैनन् । ठूला र पहुँचवाला व्यवसायीहरूले मात्र यसको फाइदा उठाउने गरेपछि साना किसान भारतीयलाई चिया बुझाउन बाध्य भएका हुन् ।
पहाडी जिल्लामा उत्पादित अग्र्यानिक चियाको वाह्य मूल्य बढी हुने भए पनि यसतर्फ ध्यान दिन सकिएको छैन । हाल भारतको कोलकाता भएर नेपाली चिया त्यहाँको बजार पुग्ने गरेको छ ।
प्रतिकेजी चिया उत्पादन गर्न ४५० रुपैयाँसम्म लाग्ने गरेको तर भारतीय व्यापारीले प्रतिकिलो २५० देखि ३ सयसम्ममा मात्र मूल्य दिने गरे पनि खेर जानुभन्दा बिक्री गरिएको उनीहरुको भनाइ छ ।
नेपाली व्यवसायीले आफ्नो कारखानाको उत्पादन भारतीय बजारमा पु¥याउँदा सेन्ट्रल ट्रेड ल्याब (सीएफएल) अनिवार्य गराउनुपर्ने प्रावधान छ । हरेक ६ महिनामा प्रत्येक कारखानाले आफ्नो उत्पादनको जाँच गराउनुपर्ने प्रावधान छ ।
एउटा नमुना परीक्षणको रिपोर्ट आउन १२ देखि १५ दिनसम्म कुर्नुपर्छ । सीएफएलबाहेक पछिल्लो समय व्यवसायीले ‘अनलाइन सिस्टम’को पनि झमेला बेहोर्नुपरेको गुनासो गर्दै आएका छन् ।
प्रतिक्रिया